خودروی هیدروژنی چیست و چطور کار می کند؟
خودرو هیدروژنی (Hydrogen vehicle) به وسایل نقلیه ای اطلاق میشود که از هیدروژن به عنوان سوخت مصرفی برای تولید نیروی محرکه موتور استفاده میکند. موتورهای هیدروژنی در وسایل پرتاب راکتهای فضایی، خودروها و سایر وسایل نقلیه مورد استفاده قرار میگیرند.
گونه ای دیگر از موتورهای هیدروژنی نیز از طریق واکنش هیدروژن با اکسیژن در یک سلول سوخت، نیروی مورد نیاز موتورهای الکتریکی را تأمین میکند. استفاده گسترده از هیدروژن برای سوخت رسانی در حمل و نقل، بعنوان یکی از عناصر کلیدی در اقتصاد هیدروژن بشمار میآید.
خودروی هیدروژنی چیست؟
وسیله نقلیه هیدروژنی وسیله ای است که از سوخت هیدروژن برای نیروی محرکه استفاده می کند. وسایل نقلیه هیدروژنی شامل موشک های فضایی با سوخت هیدروژنی و همچنین کشتی ها و هواپیماها است. نیروی محرکه با تبدیل انرژی شیمیایی هیدروژن به انرژی مکانیکی، یا از طریق واکنش هیدروژن با اکسیژن در یک پیل سوختی برای تامین انرژی موتورهای الکتریکی و یا به طور معمول، با سوزاندن هیدروژن در یک موتور احتراق داخلی، تولید میشود.
از سال 2021، دو مدل از خودروهای هیدروژنی به صورت عمومی در بازارهای منتخب موجود است: تویوتا میرای (2014–)، که اولین خودروی الکتریکی اختصاصی پیل سوختی (FCEV) است که به صورت تجاری تولید شده است و هیوندای نکسو (2018–).
اتوبوس های پیل سوختی نیز وجود دارد. انتظار نمی رود هواپیماهای هیدروژنی تا قبل از دهه 2030 مسافران زیادی را در مسافت های طولانی حمل کنند.
از سال 2019، 98 درصد هیدروژن توسط رفرمینگ متان بخار تولید می شود که دی اکسید کربن ساطع می کند. میتوان آن را با الکترولیز آب، یا با روشهای ترموشیمیایی یا پیرولیتیک با استفاده از مواد اولیه تجدیدپذیر تولید کرد، اما این فرآیندها در حال حاضر گران هستند. فنآوریهای مختلفی در حال توسعه هستند که هدف آن ارائه هزینهها به اندازه کافی کم، و مقادیر کافی برای رقابت با تولید هیدروژن با استفاده از گاز طبیعی است.
خودروهایی که با فناوری هیدروژن کار میکنند از برد طولانی در یک بار سوختگیری سود میبرند، اما دارای چندین اشکال هستند: انتشار کربن بالا زمانی که هیدروژن از گاز طبیعی تولید میشود، بار هزینه سرمایه، ورودیهای انرژی بالا در تولید، محتوای انرژی پایین در واحد حجم در شرایط محیطی، تولید و فشردهسازی هیدروژن، سرمایهگذاری مورد نیاز برای ایجاد زیرساختهای سوختگیری در سراسر جهان برای توزیع هیدروژن، و حمل و نقل هیدروژن. علاوه بر این، هیدروژن نشتشده اثر گرمایش جهانی 11.6 برابر قویتر از CO2 دارد.
هیدروژن مورد استفاده برای کربن زدایی حمل و نقل احتمالاً بزرگترین کاربردهای خود را در کشتیرانی، هوانوردی و تا حدی وسایل نقلیه کالای سنگین از طریق استفاده از سوخت های مصنوعی مشتق شده از هیدروژن مانند آمونیاک و متانول و فناوری پیل سوختی پیدا می کند.
برای وسایل نقلیه سبک از جمله خودروهای سواری، هیدروژن از سال 2022 بسیار عقبتر از سایر وسایل نقلیه سوخت جایگزین است، به ویژه در مقایسه با نرخ استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی باتری (BEV). یک مطالعه در سال 2022 نشان داد که پیشرفتهای تکنولوژیکی و صرفهجویی در مقیاس در BEVها، در مقایسه با روشی که هزینههای هیدروژن در حال تکامل است، باعث شده است که خودروهای سبک هیدروژنی نقش مهمی در آینده ایفا نکنند.
خودروهای هیدروژنی چطور کار میکنند؟
اتومبیل های هیدروژنی همانند اتومبیل های بنزینی در جایگاه های سوخت، سوخت گیری می شوند و با این تفاوت که دیگر با سوخت های فسیلی سوخت رسانی نمی شوند و می بایست با استفاده از جایگاه های مخصوص هیدروژن سوخت گیری شوند. با پر شدن کپسول موجود در اتومبیل، سوخت وارد بخش ” Fuel cell stack ” می شود که این بخش از دو قسمت آند ( – ) و کاتد ( + ) تشکیل شده است و توسط الکترولیت از یکدیگر جدا شده اند.
خودروهای هیدروژنی مانند موتورهای درونسوز سوخت مصرف نمیکنند؛ درعوض سیستم برقی خودرو هیدروژن را از مخزن بهسمت یک سلول سوختی شارژشده پمپاژ میکند که الکترونهای اتمهای هیدروژن را از پروتونها جدا میکند. این خودرو اساساً از هیدروژن برق تولید میکند. این کار قدرت موتور برقی را تأمین کرده و خودرو را به حرکت درمیآورد. درنتیجه خودروهای هیدروژنی پاک و آرام کار میکنند. فقط بخار از لوله اگزوز خارج میشود و صدای موتور به گوش نمیرسد.
نحوه کار یک سلول سوختی به طرز شگفتانگیزی ساده است. یک سلول سوختی شامل یک غشای الکترولیتی پر از پروتونهای شناور آزاد است که بین دو الکترود با بار مخالف قرار گرفته است. الکترود با بار مثبت کاتد و الکترود با بار منفی آند نامیده میشود. سیستم سوخت خودرو هیدروژن را بهسمت آند پمپ میکند. یک کاتالیزور اتمهای هیدروژن ورودی را به الکترونها و پروتونها تقسیم میکند. الکترونها و نوترونها میخواهند از غشای الکترولیتی عبور کنند و بهسمت کاتد مقابل بروند، اما غشا فقط اجازه عبور پروتونها را میدهد.
هیدروژن مورد نیاز خودرو ها چگونه تولید می شود؟!
اما سوال اساسی اینجاست! هیدروژن چگونه تامین شده تا به خودرو ها برسد؟ در واقع برای مصارف صنعتی سال هاست که هیدروژن تولید و مورد استفاده قرار می گیرد. این عنصر فوق سبک از تجزیه هیدروکربن های گاز طبیعی تولید می شود. البته همانطور که گفتیم در روش دیگر می توان با الکترولایز کردن آب هیدروژن به دست آورد اما با تکنولوژی فعلی این عمل پر هزینه و غیر اقتصادی است.
البته اگر دقیق تر نگاه کنیم، هرچند که با سوختن هیدروژن هیچ آلودگیی تولید نمی شود، اما برای تولید هیدروژن در هر دو روش، باز هم نیاز به سوزاندن سوخت های فسیلی یا هسته ای داریم. ولی قطعا آلودگی تولید شده بسیار کمتر از سوزاندن بنزین و دیزل خواهد بود. زیرا تولید هیدروژن در مراکز صنعتی خارج از شهر صورت می گیرد و آلودگی به داخل شهر های بزرگ راه نمی یابد.
مزایای خودروی هیدروژنی نسبت به الکتریکی:
بزرگترین ضعف یک خودروی الکتریکی، محدودیت طی مسافت است که در مقایسه با خودروهای بنزینی بسیار کمتر است. علاوه بر این، برای هر بار شارژ خودروی الکتریکی باید بطور میانگین دو ساعت وقت صرف کنید. این دو عامل استفاده از خودرو های الکتریکی را برای مسافت های خارج از شهری و طولانی محدود می کند. غیر از این، قیمت باتری های استفاده شده در خودرو های الکتریکی معمولا بسیار بالاست. در نتیجه چنانچه باتری های خودروی شما فرسوده شوند شاید حتی مجبور شوید به اندازه یک سوم قیمت خودرو هزینه کنید!
اما با یک خودروی هیدروژنی پیمودن مسافت های طولانی امکان پذیر است و چنانچه سوخت هیدروژن تمام شود، می توان مانند یک خودروی بنزینی به یک جایگاه سوخت هیدروژن مراجعه و مخزن خودرو را ظرف چند دقیقه پر کرد. در نتیجه دو محدودیت بزرگ خودرو های الکتریکی در اتومبیل های هیدروژنی وجود ندارد.
- خودروهای هیدروژنی هرگز نیاز به شارژ ندارند
- خودروهای هیدروژنی محدوده پیمایش بیشتری ارائه میدهند
- اتومبیلهای هیدروژنی کارآمدتر، سبکتر و سریعتر هستند
- هیدروژن میتواند در موتورهای درونسوز جایگزین بنزین شود
- با اتومبیلهای هیدروژنی نیازی به ایستگاه شارژ نخواهید داشت
چرا خودرو های هیدروژنی ناشناخته هستند؟
با وجود تمام این مزایا این سوال بوجود می آید که پس به چه دلیل خودرو های هیدروژنی فراگیر نشده اند؟
مهمترین پاسخ کمبود جایگاه های سوخت گیری هیدروژن است. بطور مثال در ایالت کالیفرنیا تنها در حدود 6 جایگاه سوخت گیری هیدروژن وجود دارد. علت این مساله نیز هزینه بالای راه اندازی جایگاه های هیدروژن است. در حال حاضر راه اندازی هر جایگاه شارژ خودرو در آمریکا حدود 400 هزار دلار هزینه دارد در حالی که سرمایه لازم برای راه اندازی یک جایگاه سوخت گیری هیدروژن بالغ بر 1 میلیون دلار است.
البته باید اضافه کنیم که خودرو های هیدروژنی در مقابل خودروهای الکتریکی نوپا و تازه وارد هستند. می توان گفت تولید تجاری خودرو های هیدروژنی تازه در حال شکل گرفتن است. در حالی که خودرو های الکتریکی سال هاست که در جاده ها تردد دارند. پس شاید دور از انتظار نباشد که مرور زمان باعث فراگیر شدن استفاده از خودرو های هیدروژنی شود.
امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد. ما بی صبرانه منتظر خواندن نظرات سبزتان هستیم.
تهیه، تدوین و ترحمه: تیم زاورمگ
بدون دیدگاه